Bir zamanlar Güneş Sistemi’nin dokuzuncu gezegeni olarak kabul edilen Plüton, artık resmi olarak bir “cüce gezegen”. 1930 yılında Amerikalı astronom Clyde Tombaugh tarafından keşfedilen Plüton, uzun yıllar boyunca okul kitaplarında gezegenler listesinde yer aldı. Ancak gelişen teleskop teknolojisi ve yapılan yeni keşifler, bilim insanlarını bu küçük ve uzak gökcismi hakkında kararlarını gözden geçirmeye zorladı.
Gizemin Adresi: Kuiper Kuşağı
2000’li yılların başında gökbilimciler, Plüton’un ötesindeki Kuiper Kuşağı’nda birçok yeni cisim keşfetti. Buzlu ve küçük gökcisimlerinden oluşan bu halka, Güneş Sistemi’nin uzak sınırlarını yeniden tanımladı. 2005 yılında keşfedilen ve Plüton’dan biraz daha büyük olan Eris, bu tartışmanın fitilini ateşledi. Bilim insanları sordu: Eğer Plüton gezegense, Eris neden olmasın?
Bu sorular, gezegen kavramının yeniden ele alınmasına neden oldu.
2006’da Gelen Karar: Gezegen Tanımı Değişti
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), 2006 yılında gezegen tanımını yeniden yaparak üç temel kriter belirledi:
Güneş’in etrafında dönmek,
Kendi kütle çekimiyle yuvarlak bir şekil almış olmak,
Yörüngesindeki diğer cisimleri temizlemiş olmak.
Plüton ilk iki şartı karşılasa da, Kuiper Kuşağı’nda benzeri birçok cisimle birlikte hareket ettiğinden üçüncü kriteri yerine getiremiyordu. Bu nedenle, Plüton’un “gezegen” statüsü düşürülerek “cüce gezegen” olarak sınıflandırıldı.
Yeni Kategori: Cüce Gezegenler
Plüton, Eris ve Güneş Sistemi’nde Mars ile Jüpiter arasında yer alan Ceres ile birlikte artık “cüce gezegen” olarak tanımlanıyor.
Eris, yaklaşık 2.326 kilometrelik çapıyla Plüton’dan biraz daha büyük. Yüzeyi buzla kaplı ve sıcaklık -243 °C’ye kadar düşüyor. Ayrıca Dysnomia adında küçük bir uydusu bulunuyor.
Ceres, 1801’de keşfedilen ve önce gezegen, sonra asteroit olarak tanımlanan bir gökcismi. Çapı yaklaşık 940 kilometre. Asteroit Kuşağı’ndaki konumuyla dikkat çeken Ceres, yüzeyinde su buzu ve yer altı okyanusları barındırıyor olabilir.
Plüton ise 1.188 kilometrelik yarıçapıyla, azot, metan ve karbon monoksit buzlarından oluşan yüzeye sahip. İnce atmosferi ve büyük uydusu Charon ile birlikte zaman zaman “çift cüce gezegen sistemi” olarak anılır.
Bilimsel Sınıflandırma, Duygusal Bağı Kıramadı
Plüton’un gezegenlikten çıkarılması bilimsel bir zorunluluktu. Ancak bu durum, onun halk arasındaki popülerliğini azaltmadı. Birçok kişi için Plüton hâlâ Güneş Sistemi’nin dokuzuncu gezegeni olmaya devam ediyor.
Bu yeniden sınıflandırma, gökbilim dünyasında netlik sağlarken, Güneş Sistemi’nin ne kadar dinamik ve keşfedilmeyi bekleyen yapıda olduğunu da bir kez daha gözler önüne seriyor.
