Girit Adası’ndaki Sissi kazılarında arkeologlar, Minos uygarlığına ait alışılmadık bir ölüm ritüelini gün yüzüne çıkardı. MÖ 1700 civarına tarihlenen bulgular, yalnızca bireylerin değil, bir mezarlığın da sembolik olarak ‘gömüldüğünü’ gösteriyor.
Araştırmalara göre Sissi halkı, son bireyleri küçük çukurlara ya da kaplara gömdükten sonra, mezar yapılarının bazı bölümlerini söktü, kemikleri toprağa ezdi ve ardından büyük bir toplu şölen düzenledi. Tüm mezarlık alanı, ritüelin ardından kalın bir toprak ve taş tabakasıyla mühürlenerek yüzyıllar boyunca dokunulmadan korundu.
Bu ritüelin bir benzeri, anakara Yunanistan’daki Lerna’da da yaşandı. Erken Helladik II döneminden III’e geçiş sırasında (yaklaşık MÖ 2200), ünlü Kiremit Evi dikkatlice boşaltıldı ve kontrollü bir yangınla yok edildi. Sonrasında bu alan, büyük bir höyükle kapatıldı ve uzun süre boyunca kutsal bir alan olarak korunarak üzerine yeni yapı inşa edilmedi.
Her iki örnek de, Tunç Çağı’nın sonundaki kültürel dönüşümlerin şiddetli istilalardan ziyade toplumsal bilinçle gerçekleştiğini gösteriyor. Bu bulgular, eski teorileri sorgulatırken, geçmişle bağ kuran sembolik ritüellerin toplulukların kimliğini ve kültürel devamlılığını nasıl şekillendirdiğini gözler önüne seriyor.
Arkeologlara göre bu uygulamalar, belirsiz zamanlarda toplumların kolektif hafızayı koruma ve mekânsal düzenlemeleri yeniden tanımlama çabalarının güçlü kanıtlarını sunuyor.
